خراسان جنوبی شامل محدودهای از خراسان بزرگ است که در سدههای پیش قهستان نامیده میشدهاست. شهرهای مهم ایالت قهستان، تون(فردوسامروزی) و قائن بودهاند . مارکوپولو نیز در سفرنامه خود، از این منطقه با نام تونوکاین (تون و قاین) یاد کردهاست. در سدههای اخیر و به ویژه از دوران قاجار، دو شهر فردوس و قائنبه دلیل حوادث طبیعی مختلف به تدریج موقعیت جمعيتي خود را از دست داده و بیرجندمرکزیت و اهمیت بیشتری یافت. تشکیل استان خراسان جنوبی به مرکزیت بیرجند از سال ۱۳۴۲ مطرح بوده است و در سال ۱۳۸۳ و پس از سالها کشمکش سیاسي اين استان تأسيس شد. مرکز اين استان جديد شهر بيرجند تعيين گرديد. در زمان تأسيس اين استان شامل سه شهرستان بيرجند، نهبندان و سربيشه بود. در سال ۱۳۸۳ و پس از تقسیم خراسان مباحثی در مورد الحاق قاین به خراسان جنوبی مطرح گردید و در نهايت در اواخر همان سال ۸۳ شهرستان قاين به استان خراسان جنوبي الحاق گرديد. در مرحله اول تقسیم خراسان و شکل گیری استان خراسان جنوبی، تنها بخش سرایان شهرستان فردوس با پذيرش اين امر که با پيوستن به خراسان جنوبي از بخش به شهرستان ارتقاء مييابد حاضر به جدايي از فردوس و خراسان رضوي شد و مدتي را به عنوان يکي از بخشهاي شهرستان بيرجند در خراسان جنوبي به سر برد تا اينکه در سال ۱۳۸۴ اولين ارتقاء در خراسان جنوبي با ارتقاي بخش سرايان به شهرستان صورت گرفت. در همين سال با ارتقاي بخش درميان به مرکزيت شهر اسديه (اسدآبادسابق) دومين شهرستان جديد استان خراسان جنوبي به وجود آمد. ادامه تلاشها برای الحاق فردوس در سال ۱۳۸۶ به نتیجه رسید و این شهرستان هم ، به خراسان جنوبی ملحق شد. در سال ۱۳۸۷ بخش بشرویه شهرستان فردوس هم در جواب قبول الحاق به خراسان جنوبی توانست ارتقاء پیدا کند و هشتمین شهرستان استان تأسیس شد. در سال ۱۳۹۱ و در روزهای پایانی این سال طبس به خراسان جنوبی پيوست. همچنين فرمانداري اين شهر نيز به فرمانداري ويژه و معاونت استانداري ارتقاء يافت. در اردیبهشت ۱۳۹۱ نهمین و دهمین شهرستانها تأسیس گشتند. بخش زیر کوه قاين همراه با بخش زهان قاين و تبديل دهستان شاسکوه اين شهرستان به بخش با سه بخش به شهرستان زير کوه ارتقاء يافت و حاجيآباد زيرکوه پس از حاجيآباد هرمزگان و حاجيآباد فارس (زرين دشت) سومين حاجيآباد کشور شد كه به خود فرماندار ميبيند. بخش خوسف بيرجند هم پس از تبديل دهستان جلگه ماژان به بخش به شهرستان ارتقاء يافت و و با دو بخش مركزي و جلگه ماژان به جمع شهرستانهاي كشور پيوست. استان خراسان جنوبی، در مسیر محورهای ارتباطی استانهای جنوبي ايران با مشهد قرار دارد. محور اصلی ارتباطی استانهای یزد، اصفهان، فارسو بوشهر به مشهد، از طبس و فردوس میگذرد (جاده ۶۸تا دیهوک و سپس ادامه مسیر به سمت مشهد از طریق جاده ) همچنین محور اصلی ارتباطی استانهای کرمان و هرمزگان، از دیهوکو فردوس میگذرد. محور ارتباطی استان سیستان و بلوچستان به مشهد نیز از شهرهای نهبندان، سربیشه، بیرجند و قائن عبور میکند. یکی از قدیمیترين جاذبههاي گردشگري ثبت شده در استان خراسان جنوبي سنگ نگاره کال جنگال در ۵ کيلومتري جنوب شهر خوسف و متعلق به دوره اشکاني است كه در بررسيهاي جديد ۱۴ سنگ نگاره در نزديكي آن شناسايي شده است.